สำนักศิลปะและวัฒนธรรม เริ่มก่อตั้งเป็นหน่วยงานเพื่อสนับสนุนวิชาการตามพระราชบัญญัติวิทยาลัยครู เมื่อ พ.ศ. 2518 ทำหน้าที่ตามแผนงานอนุรักษ์ ส่งเสริม และทำนุบำรุงศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรม โดยมีชื่อแรกตั้งคือ ศูนย์ศิลปวัฒนธรรมวิทยาลัยครูพิบูลสงคราม ต่อมาเมื่อวิทยาลัยครูเปลี่ยนเป็นสถาบันราชภัฏ ตามพระราชบัญญัติสถาบันราชภัฏ นอกจากจะมีความเป็นมาโดยเนื้องานตามพันธกิจ ของมหาวิทยาลัยแล้ว ยังมีความเป็นมาในฐานะเป็นองค์กรเครือข่ายทางวัฒนธรรมกับหน่วยงานอื่น ดังนี้
ปี พ.ศ. 2520 ทำหน้าที่เป็นหน่วยประเคราะห์ศูนย์ชุมนุมส่งเสริมวัฒนธรรม ซึ่งเป็นงานฝากของกองวัฒนธรรม กรมการศาสนา กระทรวงศึกษาธิการในขณะนั้น
ปี พ.ศ. 2523 เปลี่ยนชื่อจากหน่วยประเคราะห์เป็นศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาวัฒนธรรม
ปี พ.ศ. 2525 เปลี่ยนชื่อจากศูนย์ส่งเสริมฯ เป็นศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดพิษณุโลกในบทบาทหน้าที่หน่วยงานเครือข่ายของสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ (สวช.) กระทรวงศึกษาธิการ
ปี พ.ศ. 2535 กองอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมธรรมชาติและศิลปกรรม สำนักงานนโยบายและแผนสิ่งแวดล้อม กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ได้ขอให้ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดทุกจังหวัดทั่วประเทศเป็นเครือข่ายในด้านอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมศิลปกรรมท้องถิ่น โดยจัดตั้งเป็นหน่วยอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมศิลปกรรมท้องถิ่นจังหวัด มีหน้าที่ดูแลงานอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมศิลปกรรมท้องถิ่นในโครงการถ่ายโอนการสนับสนุนแผนปฏิบัติการเพื่อจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อมศิลปกรรมระดับจังหวัด
ปี พ.ศ. 2538 หน่วยงานนี้จึงได้เปลี่ยนชื่อเป็นศูนย์ศิลปวัฒนธรรมสถาบันราชภัฏพิบูลสงคราม
ปี พ.ศ. 2542 สถาบันราชภัฏพิบูลสงครามได้จัดตั้งหน่วยงานตามโครงสร้างใหม่ศูนย์ศิลปวัฒนธรรมเดิม จึงได้ถูกจัดตั้งเป็น สำนักศิลปวัฒนธรรม ต่อมาในปี พ.ศ. 2544 คณะอนุกรรมการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมธรรมชาติและศิลปกรรมแห่งชาติ ได้มีมติให้เพิ่มบทบาทของการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมธรรมชาติควบคู่ไปกับสิ่งแวดล้อมศิลปกรรม และได้อยู่ในการกำกับของรองอธิการบดีฝ่ายกิจการนักศึกษา ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2542 – พ.ศ. 2545
ปี พ.ศ. 2545 – พ.ศ. 2547 อยู่ในการดูแลของรองอธิการบดีฝ่ายกิจการพิเศษและวิเทศสหการ
ปี พ.ศ.2548 สถาบันราชภัฏพิบูลสงครามได้รับการยกฐานะเป็นมหาวิทยาลัยตามพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยราชภัฏ มีโครงสร้างหน่วยงานตามแบบมหาวิทยาลัยที่จัดให้สำนักศิลปวัฒนธรรมเป็นหน่วยงานที่มีฐานะเทียบเท่าคณะตามกฎกระทรวง โดยได้ชื่อว่า สำนักศิลปะและวัฒนธรรมมีผู้อำนวยการเป็นผู้บริหารที่มีฐานะเทียบเท่าคณบดีจนถึงปัจจุบัน
ทั้งนี้ สำนักศิลปะและวัฒนธรรมจึงมีบทบาทเป็นหน่วยงานของมหาวิทยาลัยและองค์กรเครือข่ายทางวัฒนธรรมกับกระทรวงวัฒนธรรม ในฐานะเป็นศูนย์วัฒนธรรมเฉลิมราช จังหวัดพิษณุโลกและกับกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ในฐานะเป็นหน่วยอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมธรรมชาติและศิลปกรรมท้องถิ่นจังหวัดพิษณุโลก
ซึ่งมหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม ได้กำหนดให้สำนักศิลปะและวัฒนธรรมใช้อาคาร 2 ชั้นที่เคยมีโครงสร้างอาคารเดิมเป็นหอสมุดเพื่อปรับปรุงเป็นอาคารหอวัฒนธรรมแบบถาวร สำนักศิลปะและวัฒนธรรม จึงได้เริ่มเคลื่อนย้ายเข้าใช้อาคารนี้เมื่อวันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ.2549 เป็นต้นมา ปัจจุบันอาคารชั้น 1 เป็นที่ตั้งพิพิธภัณฑ์เมืองพิษณุโลก ซึ่งเปิดให้บริการมาตั้งแต่ ปี พ.ศ.2552 จนถึงปัจจุบัน อาคารชั้น 2 เป็นที่ตั้งศูนย์วัฒนธรรมและการท่องเที่ยวกลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนล่าง 1 ซึ่งเปิดให้บริการมาตั้งแต่เดือนมกราคม พ.ศ. 2554 เป็นต้นมาจนถึงปัจจุบัน
ปี พ.ศ. 2558 มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม ได้ดำเนินการแบ่งส่วนราชการภายในโดยอาศัยอำนาจตามความในมาตรา 18(5) แห่งพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยราชภัฏ พ.ศ. 2547 กฎกระทรวง ซึ่งสำนักศิลปะและวัฒนธรรม เป็นส่วนราชการที่จัดตั้งโดยกฎกระทรวง และแบ่งส่วนราชการเป็นหน่วยงานที่มีฐานะเทียบเท่ากอง จำนวน 1 หน่วยงาน ได้แก่ สำนักงานผู้อำนวยการสำนักศิลปะและวัฒนธรรม
